به گزارش روابط عمومی اداره‌ کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران، کتاب «علیه همدلی» نوشته پٌل بلوم در سی‌ و نهمین نشست نقد و بررسی کتاب پایگاه بزرگسال کتابخانه پارک شهر با حضور مهدی ملک محمد، مترجم اثر؛ محمد گلزاری، منتقد کتاب و جمعی از علاقمندان کتاب و کتابخوانی در سالن جلسات کتابخانه مرکزی پارک شهر  نقد و بررسی شد.

ملک محمد، مترجم اثر در ابتدای این نشست با بیان اینکه به تعداد انسان‌های روی زمین تعریف از همدلی داریم، گفت: پل بلوم، نویسنده کتاب «علیه همدلی» بیان می کند صدها تعریف از همدلی در ادبیات علمی وجود دارد؛ بنابراین باید تعریف همدلی مشخص شود تا منظور ما از علیه همدلی نیز تعریف شود.

وی ادامه داد: نویسنده «علیه همدلی» می گوید احساس کردن احساس فرد دیگر به نحوی که او احساس می کند به معنای همدلی است. البته همدلی بار هیجانی و احساسی دارد. یعنی من رنج دیگری را درک می کنم. اگر با این تعریف همدلی را بشناسیم ما با بسیاری از افراد همدلی داریم. بلوم نویسنده کتاب تاکید می کند، من مخالف این نوع همدلی هستم.

وی با اشاره به سابقه علمی بلوم، نویسنده کتاب افزود: نویسنده کتاب حوزه تخصصی اش روانشناسی اخلاق است و به موضوعاتی می پردازد که با اخلاق در ارتباط است. کتاب قبلی او نیز «نوزادان عادل» است. دغدغه نویسنده روانشناسی اخلاق است و بیان می کند همدلی هیجانی راهنمای بسیار ضعیفی برای خوب زندگی کردن و بر خلاف همه باورهایی است که گفته می شود؛ مشکل جامعه همدلی زیاد نیست؛ چراکه به قدر کافی همدلی نمی کنیم.

ملک محمد بیان کرد: پل بلوم در گفت و گوی با من پذیرفت که راهنمایی مولوی وار در این کتاب دارد و به حوزه های مختلفی می پردازد و به همین دلیل کتاب برای مخاطب عام سخت خوان می شود. از این منظر کتاب های او برای مردم عادی قابل استفاده نیست. البته بلوم بیان کرد که من سعی کردم کتاب را برای مخاطب عام بنویسم.

این روانشناس با اشاره به اینکه همدلی چنان گاو مقدسی است که بلوم پس از نگارش کتاب «علیه همدلی» در فضاهای رسانه ای به عنوان هیولای اخلاقی نام برده، گفت: بلوم در این کتاب به کرات از خودش دفاع می کند و می گوید منظورش از همدلی، مهربانی و شفقت برای دیگران نیست؛ بلکه روی تعریف خودش از همدلی در این کتاب می ایستد و می گوید علیه این همدلی به مخالفت برخاسته است.

ملک محمد همدلی را به دو بخش هیجانی و شناختی تقسیم کرد و افزود: بلوم در کتاب «علیه همدلی» می گوید روانکاو باید با فاصله به رنج بیمارش نگاه کند. بلوم در مخالفت با همدلی هیجانی به ماجرای مدرسه سندی هوک می پردازد که در آن یک نفر ۲۰ دانش آموز را به رگبار می بندد. او اضطراب خود و همسرش را مطرح و به جریان همدلی هیجانی و عاطفی مردم نسبت به قربانیان مدرسه اشاره می کند. بعد می گوید قتل ۲۰ کودک و ۶ بزرگسال چرا باعث این همدلی شده است. بلوم می گوید این کشتارهای جمعی در آمریکا برابر یک دهم درصد از قتل های صورت گرفته در کل آمریکا است و اگر شما عصای جادویی داشتید و آن را تکان می دادید و کشتار جمعی را از بین می بردید، دیگر کسی اساسا به آمار قتل ها در کل آمریکا نگاه نمی کرد. بلوم می گوید در همان سال حادثه مدرسه سندی هوک، بچه های مدرسه های بیشتری در شهر شیکاگو به قتل رسیده بودند اما من تا قبل از کتابم به آنها فکر نکرده بودم در حالی که همیشه به رویداد سندی هوک فکر می کنم چون ساختار ذهنی ما طوری تشکیل شده که اتفاقات غیرمعمول توجه ما را جلب و پاسخ های هیجانی ما را بر می انگیزاند.

به گفته این روانشناس، این مساله شبیه آمار بسیار بالای تصادفات در ایران است که توجه ما را جلب نمی کند اما به طور مثال ماجرای پلاسکو توجه همگان را برانگیخت.

وی با بیان اینکه بلوم تاکید می کند همدلی ما را به جایی می برد که می خواهد، نه جایی که باید باشد، عنوان کرد: او می گوید مشکل واقعی این است که ما با افراد دیگر همدلی کافی نداریم و همدلی مان گسترده نیست. ما قاعدتا باید با خانواه های شیکاگو، سندی هوک، قربانیان فقر و نابرابری در سراسر جهان و... همدلی کنیم اما نمی توانیم. ما از لحاظ عقلی می توانیم برای آنها ارزش قایل شویم اما نمی توانیم با همه همدلی کنیم. پس مشکل همدلی این است که ما را به سوی سوگیری و تعصب می برد.

ملک محمد یادآور شد: فرض کنید شما تصاویر کودکان غزه را می بینید و همزمان فرزندتان از درد فریاد می کشد در این حالت، اول به فرزندانتان توجه می کنید. بلوم می گوید تکامل باعث شده ما فقط با آدم هایی که می شناسیم همدلی کنیم. به همین دلیل از این همدلی کاسبی می شود. در یک دوره ای باندهای دزدی کودکان کامبوج زیاد شد چون مافیا فهمیده بود اروپایی ها برای پرورشگاه هایی که این فرزندان را نگهداری می کنند، پول زیادی پرداخت می کنند.

همدلی برای ما مقدس است چون ساده ترین کار است

این روانشناس با بیان اینکه امروزه همه رسانه ها دنبال برانگیختن هیجانی و عاطفی مخاطبان خود هستند، اظهار کرد: تلویزیون ایران کودکان غزه و تلویزیون اسرائیل کودکان اسرائیلی را نشان می دهد. چون هر کدام از این رسانه ها به دنبال برانگیختن حس همدلی مخاطبان خود است. بلوم می گوید همدلی عدد نمی شناسد و متوجه نیست که ۲۰۰ نفر گروگان اسرائیلی که بهانه جنگ غزه شد، در برابر ۴۰ هزار فلسطینی کشته شده عدد بسیار کمی است.

وی یادآور شد: آن چیزی که بلوم در حوزه هایی مانند روابط صمیمی، عقل ورزی، خردورزی و... اشاره می کند این است که همدلی برای ما مقدس است چون ساده ترین کار است. اینکه همدلی شناختی داشته باشید و مشکلی را حل کنید سخت تر است.

ملک محمد در پایان گفت: بلوم می گوید مفهوم خاصی از همدلی را در ذهن دارد و تأکید می کند اگر منظورتان از همدلی اخلاق است من مخالف نیستم اما واژه همدلی بهترین واژه برای درک احساسات دیگران است و بهتر از همدردی و ترحم است.

بخشی از همدلی به دلیل خودخواهی است

محمدگلزاری، استاد دانشگاه و منتقد نشست نیز با اشاره به شعر «بنی آدم اعضای یکدیگرند/ که در آفرینش ز یک گوهرند» گفت: در همدلی باید از رنج یک فرد رنج دیده ناراحت شوید، همانطور که تصویر کودکان غزه شما را به درد می آورد. این نامش همدلی است. مولوی هم می گوید «همدلی از هم زبانی بهتر است.»

وی با اشاره به مفهوم همدلی در دایره المعاف روانشناسی بیان کرد: همدلی به معنای درک حس فرد رنج دیده است و اگر فردی دیدید ناراحت است شما هم از آن حس، حس اندوه کنید، نامش همدلی است. پس  همدلی، احساس ناراحتی کردن از دیدن هیجانات منفی فرد دیگر است.

این روانشناس افزود: در منابع دینی ما هم تأکید می شود که به یکدیگر رحم کنید تا دیگران هم به شما رحم کنند.

وی با بیان اینکه هیوم فلسفه دان و آدام اسمیت اقتصاددان روی مفهوم همدردی تحقیق داشتند و اخلاق را به حوزه فلسفه و اقتصاد کشاندند، گفت: این دو می گویند همدردی مقدمه نوع دوستی است. تیچنر صد سال پیش در روانشناسی مفهوم همدردی را مطرح کرد. بعدها راجرز روانشناس انسان گرا از مفهوم همدلی استفاده و بیان کرد که مشاور باید بدون شرط بیمار خود را بپذیرد و بعد با بیمارش همدردی کند و نشان دهد که حس او را به خوبی درک می کند.

این استاد روانشناسی با اشاره به مفهوم همدردی در کتاب «فرهنگ توصیفی واژه های روانشناسی» گفت: در این کتاب بیان شده همدردی به معنای این است که حس فرد دیگر را درک کنیم. در همه شاخه های انسانی و روانشناسی همدلی زیربنای رشد اخلاقی است.

وی افزود: بلوم در کتاب «علیه همدلی» می گوید بخشی از همدلی به دلیل خودخواهی است؛ همدلی برخلاف آنچه نشان می دهد خیلی هم کمک کننده نیست و در نهایت از روی خودخواهی است.

گلزاری ادامه داد: مساله همدردی از روی غریزه است. به طور مثال از ناراحتی کودکان خودتان رنجور می شوید ولی از رنج کودک دیگری نه. این باعث انسانیت زدایی می شود و گاهی حتی نفرت و دشمنی باعث می شود که همدردی نسبت به برخی از گروه ها نداشته باشیم.

گلزاری افزود: در فضای مجازی پست هایی گذاشته می شود که هدفش کاسبی از همدلی برای منافع مالی است. انسان‌ها چون خودشان برایشان مهم است، گاهی تلاش می کنند که از همدلی دوری کنند.

وی با اشاره به مشاوره های ازدواج بیان کرد: گاهی در برخی از مشاوره‌ها می‌بینم برخی از مادران و پدران فرهیخته وقتی زورشان نمی رسد از راه عقلانیت بچه شان را آگاه کنند، از طریق همدلی می خواهند او را وادار کنند، حرفشان را بپذیرد. کتاب بلوم تاکید می کند به جای همدلی باید با شفقت ورزی درست، احساسات خود را مدیریت کنیم.

این روانشناس در پایان گفت: پیام کتاب «علیه همدلی» این است که در دام همدلی عاطفی نیافتیم و طرف کسانی نباشیم که از همدلی ما کاسبی می کنند. باید ببینیم در چه شرایطی و چگونه می توانیم بر اساس منطق همدلی و مهربانی کنیم.

وی تأکید کرد: ما در کشورمان بسیار با همدلی عاطفی کاسبی می کنیم و باعث می شویم با هیجانات بی مورد از عقلانیت دور شویم.